kerst 2020
De ‘(dennen)boom’ is onderdeel van het kerstverhaal en neemt vaak een centrale plaats in de Nederlandse huishoudens in. Onder de opgetuigde boom liggen met de feestdagen cadeautjes. Bij de katholieke gelovigen is de kerstboom ook voorzien van een kerststalletje. Voor velen is dit een vanzelfsprekend gegeven. Maar wat betekent zo’n opgetuigde ‘(kerst)boom? Welk beeld/inhoud hebben bewoners hierbij?
Na een bewogen jaar sluiten we dit jaar af met het thema kerst. Omdat het programma coronabestendig moest zijn hebben we vooral gekozen om activiteiten, daar waar mogelijk, in de openlucht te laten plaats vinden. Voor mensen met doof- blindheid is het gevoel van aanraken en het lichamelijk gevoel van essentieel belang om de wereld om hun heen af te tasten en tot hun te nemen. Het samen tactiel beleven, ontdekken en ervaren zorgt voor een gezamenlijke basis om elkaar te ontmoeten. Centraal stond daarom de gedeelde intentie en dialoog.
Gedurende de weken naar kerst hebben we de inhoud van het begrip ‘boom’ en ‘dennenboom’ voor de bewoners verruimt en geduid. De bewoners zullen de facetten van een gehele boom op een zintuigelijke manier gaan ervaren: ruiken, voelen, horen, zien. De wereld van mensen met doof- blindheid bestaat uit een tactiele wereld. Dit verschilt met de wereld van begeleiding, dit is een visuele ingestelde wereld. Er bestaat nog een grote kloof vanuit de tactiele wereld van de bewoner naar de ziende wereld van de begeleider.
We zijn gestart met te gaan kijken waar kerst om draait en hebben gekozen voor de boom. De boom staat centraal als we samen komen en brengt licht met zijn lampjes. De vraag waar we daarom mee gestart zijn is: “wat is nou eigenlijk die kerstboom en waar komt hij vandaan?”. We zijn naar Schutterspark in Brunssum gegaan opzoek naar bomen en vonden daar dennen. De groep werd opgesplitst en in sub-groepjes zijn we gaan onderzoeken hoe je een den herkent, hoe hij aanvoelt, hoe hij ruikt (denk aan de naalden de schors en vooral ook de hars), hoe ziet hij eruit als je gaat schilderen, hoe beweegt een boom in de wind en wat doet de boom met je. Veel bewoners gaven aan rust te ervaren in de nabijheid van een boom, we hebben hier klankschalen gebruikt om het gevoel van rust te stimuleren. Al met al een bijzondere ervaring omdat je normaliter aan de vraag van, ”wat is nu een kerstboom?” voorbij gaat. De onderzoekingen gaven ons een nieuw beeld en een nieuw gevoel bij kerst, een waardevolle ervaring met zeker een meerwaarde.
Vanuit het bos hebben we ook hout, naalden en hars meegenomen om eenmaal terug op Kwecoo de ervaringen na te bespreken. Met het hout hebben we vervolgens ook de brug geslagen naar Jozef en Maria. Josef was een timmerman en gebruikte hout voor een kribbe. Zodoende zijn we samen gestart om met het hout een kribbe te maken voor de kerststal. Verder in het verhaal, als we kijken naar wie er naast Josef en Maria in de stal waren, kwamen we uit bij de schapen en de herders. Om ook hier weer een volgende link te leggen zijn we naar een schapenboer geweest. Hier hebben we onderzocht wat schapen eten, we hebben gevoeld aan de wol, geroken hoe het in het stalletje van Jezus moet hebben geroken en geluisterd naar de geluiden. Ook hebben we onze kribbe meegenomen en hebben de bewoners deze gevuld met stro en hooi. Aan de hand van gemaakte films en foto’s heeft iedereen daarna zelf een schaap gemaakt zoals hij of zij deze ervaren heeft.
Dit proces hebben we afgerond door ieder zijn schaap in de kerststal te laten zetten bij de kribbe en de kerstboom (deze hebben we meegenomen van bij de schapenboer). Tijdens het plaatsen van alle individuele onderdelen hebben we voor een totaalbeleving opgenomen schapengemekker laten horen en stond er schapenkaas om te proeven. De week werd daarna definitief afgesloten met een fotopresentatie van alle genomen foto’s en videobeelden.
En toen stond er dan een stal en een boom. De laatste week zijn we bezig geweest met het optuigen van de boom en de plaatsing van het kinneke. Traditioneel kwamen er lampjes in de boom en kerstballen. Daarnaast werden er door bewoners zelf versieringen gemaakt en hebben we met chocolade zelf kerstfiguren opgespoten. Voor dit laatste hebben we een recept bekeken om zelf chocola te bewerken zodat het vloeibaar genoeg was om te spuiten. De chocola moest worden gesmolten en werd getemperd om tot een juiste consistentie te komen. Een heerlijk werkje waar je van kon snoepen en wat bovendien heerlijk rook! De resultaten waren mooi en iedereen was trots op z’n werk.
De vrijdag stond gereserveerd om af te sluiten met het jaarlijks kerstdiner. U leest het goed, “stond” gereserveerd. Ivm corona moesten we improviseren en sloten we af met een kerstspeurtocht. We mochten na overleg met de eigenaar hiervoor gebruik maken van de nabijgelegen camping de Watertoren, deze staat in deze tijd van het jaar leeg en bood zodoende een veilige maar wel heel leuke plek voor een rondgang langs figuren uit het kerstverhaal. De bewoners kwamen in kleine groepjes aan en werden ontvangen door de kerstengel waarna ze de sterren moesten volgen langs een herder, schapen, een koning en natuurlijk de ezel en de os. Tijdens de tocht verzamelde ze materialen die we de voorgaande weken hebben onderzocht zoals bijvoorbeeld hout voor een vuur, wol van de schapen en wierook van hars. Afrondend kwamen de groepen terug naar Kwecoo waar ze de “geschenken” aan Josef en Maria in de kerststal overhandigden en zelf een kerstcadeau kregen. Er stond warme chocomel en glühwein klaar met kerstbrood.
We hebben geprobeerd zoveel mogelijk verdieping te brengen door samen, bewoners en begeleiding, met een open vizier de elementen van het kerstverhaal te onderzoeken. Door verschillende losse onderdelen met elkaar te verbinden en te beleven hebben we in drie weken tijd een stal zien ontstaan. De weg naar kerst en het verhaal heeft hierdoor betekenis gekregen.
Fijne feestdagen gewenst een de beste wensen voor het nieuwe jaar!
Bewoners en begeleiding van Kwecoo