Belangrijke begrippen
De begrippen op deze pagina dragen er toe bij dat begrippen eenduidig begrepen worden vanuit de methodiek. Er wordt voorkomen dat begrippen anders geduid worden vanuit de eigen omgeving en ervaring en vanuit het eigen perspectief.
Ankermodel
Het ankermodel is een visuele weergave van de volledige methodiek Communicatie kent geen grenzen. De relatie tussen de verschillende kernbegrippen en de methodiek komt samen in dit model.
Het model kan interactief generiek en specifiek gebruikt worden. Generiek om als team de methodiek Communicatie kent geen grenzen met elkaar te bespreken. Specifiek om per individu de methodiek Communicatie kent geen grenzen toe te passen en te documenteren.
Atelier Kwecoo
Atelier Kwecoo is een fysieke ontmoetingsruimte ingedeeld in hoeken binnen de organisatie. Vanuit deze omgeving wordt vanuit thema`s aan de individuele doelen van de deelnemer gewerkt, gebruik makend van zijn/haar communicatievorm conform het individuele zorgvraag-behoefteplan richting maatschappelijk deelnemen. Dit gebeurt in een organisch oneindig proces waarbij continue reflectie en aanpassing gevraagd worden.
De hoeken en thema’s zijn een reis (proces) die deuren openen voor zowel bewoners als voor begeleiding. Onontdekte mogelijkheden en capaciteiten kunnen bij bewoners op deze manier tot bloei komen. De bewoner voert met behulp van begeleiding zoveel mogelijk zijn eigen regie, waarbij begeleiding ondersteunt vanuit een schaduwpositie, ofwel de begeleider een deelgenoot is in het proces. Creatief en communicatief wordt inhoud en vorm gegeven aan eigen gevoelens, intenties en ervaringen vanuit eigen uitingsmogelijkheden.
De hoeken en thema’s zijn een hulpmiddel om te komen tot zingeving, diepgang, structuur, kaders, inhoud, mogelijkheden tot ontwikkeling, ervaringen, inzichten, openheid, interactie, delen en elkaar echt ontmoeten.
Begeleider als sherpa
Het voorbeeld van de Tibetaanse sherpa kan als metafoor ingezet worden hoe Kwecoo een zelfstandig zorgondernemend dienstverlener ziet. Sherpa’s zijn gidsen die bergbeklimmers ondersteunen in hun tocht en behoeden voor gevaren. Zij handelen vanuit een schaduwpositie, maar treden niet op de voorgrond.
De begrippen respect, wederzijdsheid, heelheid, gekend zijn gelden binnen deze mensvisie. De zelfstandig zorgondernemend dienstverlener respecteert de bewoner zoals hij of zij is met al zijn of haar mogelijkheden en onmogelijkheden. De zelfstandig zorgondernemend dienstverlener verruimt de bewoners omgeving en wereld vanuit de bewoner. De omgeving past zich aan de bewoner aan, maar niet de bewoner aan zijn of haar omgeving. De wereld van de bewoner wordt samen met de zelfstandig zorgondernemend dienstverlener verruimt vanuit de bewoners communicatie.
Voorspelbaarheid en duidelijkheid wordt geboden door zelfstandig zorgondernemend dienstverlener, hierdoor komt de bewoner tot eigen regie. De zelfstandig zorgondernemend dienstverlener moet duidelijke grenzen kunnen aangeven daar waar nodig en binnen de grenzen de ruimte en de keuzemogelijkheden aanbieden. De zelfstandig zorgondernemend dienstverlener moet voelsprieten hebben voor deze subtiele signalen en heeft de zorgvraag van de bewoner in beeld. De zelfstandig zorgondernemend dienstverlener moet de energieverdeling, prikkelverwerking en tempo van verwerking in beeld hebben van de bewoner en past zich hier in aan. De zelfstandig zorgondernemend dienstverlener moet weten dat de bewoner niet kan groeien van alleen lief en leuk.
Belevingsleren
Belevingsleren maakt direct gebruik van interactie als versterking van de communicatie door het gezamenlijk ervaren en doen.
Bewoner
Een bewoner is een persoon die woont binnen Kwecoo of de Triangels.
Categorieën in kleur
Er wordt gewerkt met categorieën in kleuren. Dit leert de bewoner in categorieën te denken.
Blauw = activiteiten
Oranje = mensen
Paars = plaatsen
Rood = eten
Geel = verzorging
Roze = dagen
Coach (Metie)
De coach tolkt vanuit de bewoner naar de begeleider en vanuit de begeleider naar de bewoner. De tolk intermedieert tussen de betrokken partijen.
Communicatie Competentie Profiel (CCP)
Het CCP is een sterkte-zwakte analyse en verschaft een redeneermodel dat helpt bij het formuleren van behandeldoelen voor communicatie-ontwikkeling en -ondersteuning. Uitgangspunt is dat taal een communicatieverschijnsel is dat ontstaat in het brein en gevormd wordt vanuit de omgeving. Met een CCP worden beperkingen en vaardigheden van iemand met ernstige communicatie beperkingen onderzocht. Ook de mogelijkheden en onmogelijkheden van communicatiepartners om ondersteuning te bieden worden in beeld gebracht.
Communicatiedeskundige
De communicatiedeskundige is expert op het gebeid van taal en spraakstoornissen.
Creativiteit
Vanuit de mogelijkheden van een bewoner wordt er gezocht naar een groei in creativiteit. Hierbij is de bewoner afhankelijk van de creativiteit van begeleiding. Creativiteit is vindbaar in het dagelijkse leven en verhoudt zich niet alleen tot bijvoorbeeld beeldende vorming.
Dag voorspelbaar maken
De dag wordt vanuit iedere bewoner voorspelbaar gemaakt vanuit zijn of haar keuzes door het in beeld brengen en structureren van de activiteiten gedurende een dagdeel. Dit doen we meerdere malen per dag afhankelijk van de deelnemer of bewoner. Hierbij wordt ondersteunde (OC) communicatie ingezet.
Dag afsluiten
De bewoner kan aangeven wat hem of haar die dag geboeid heeft of wat er speelde. Om zijn of haar emoties een plek te geven.
Deelnemer
Een deelnemer is een persoon die deelneemt aan de activiteiten binnen de dagbegeleiding.
Doofblindheid
De medische definitie van doofblindheid stelt dat iemand bij een gehoorverlies van 35 dB of meer aan het beste oor en een gezichtsscherpte van kleiner of gelijk aan 0.3 en/of een gezichtsveld van kleiner of gelijk 30 graden doofblind is (WHO, 2001).
Bij een functionele definitie worden ook de gevolgen voor het dagelijks leven beschreven. Dit betekent dat niet alleen het zintuiglijk functioneren wordt omschreven, maar ook de mogelijkheden op het gebied van participatie, communicatie en sociale redzaamheid.
In ICF-terminologie:
Doofblindheid is een onderscheidende beperking. Doofblindheid is een gecombineerde visuele en auditieve beperking. Het begrenst activiteiten van een persoon en limiteert volledige participatie in de samenleving in dusdanige mate dat het van de samenleving vereist dat deze faciliteert in specifieke dienstverlening, omgevingsaanpassingen en/of technologie (Nordic Definition of Deafblindness, Danermark & Möller, 2008).
Dynamische Assessment
Dynamisch Assessment (of interactieve diagnostiek) staat voor methodes en testen die de leerbaarheid en de mate waarin personen kunnen leren, denken en problemen oplossen in kaart brengen. De testafnemer gaat samen met de persoon op zoek naar wat hij/zij al kan en naar de mogelijkheden die hij/zij samen met hem kan (gaan) ontwikkelen. Door de interactie met de persoon aan te gaan (via de gemedieerde leerervaring) krijgt de testafnemer inzicht in het leerpotentieel van de persoon. Het op deze manier afnemen van testen vergt langdurige training omdat naast de gebruikelijke testvaardigheden de testafnemer ook een zeer goede mediator moet zijn. Het doel is om een beeld van de bewoner en zijn leefwereld te verkrijgen. In dit assessment worden gesprekken gevoerd met ouders, verwanten begeleiders en worden observaties uitgevoerd. Samen met (onderzoek-) gegevens van eerder geraadpleegde externe deskundigen vormen ze het initiële assessment. Deze gegevens worden besproken met ouders en deskundigen in een zogenaamde kernteambijeenkomst en vinden hun weerslag in een Communicatie Competentie Profiel (CCP) voor de bewoner en zijn omgeving. Dit initiële assessment wordt vervolgens dynamisch doordat het meerdere malen per jaar in het kernteam wordt beschreven.
Eigen communicatie
Iedere bewoner heeft zijn eigen lichaamstaal en eigen communicatievormen. Vanuit deze bieden wij per bewoner een multimodale communicatievorm aan. Wat iemand zich reeds heeft eigen gemaakt op het gebied van communicatie wordt intact gelaten, ondersteund en aangevuld. Dit kan zijn: Nederlands ondersteund met gebaren, 4 handengebaren, vingerspellen, gesproken woord, schrift, tekenen, werken vanuit foto`s en films, pictogrammen, voelsymbolen, communicatiesoftware, voorwerpen, scripts, lichaamstaal.
Eigen regie
Eigen regie gaat om het zelf beslissen over je leven (sociaal, psychisch en lichamelijk) en zorg en ondersteuning daarbij. Eigen regie vanuit de bewoner wil zeggen dat de bewoner stuurt, maar dat hij of zij nog steeds afhankelijk is van hoe de begeleiding dit vertaalt en ondersteunt. De begeleiding dient rekening te houden met de verwerkingstijd van de bewoner.
Individueel begeleidingsplan
Een begeleidingsplan vanuit iedere bewoner is de voorwaarde, vanuit Kwecoo, om met een bewoner te kunnen werken. In dit begeleidingsplan staat een uitwerking van het thema aangepast aan de behoeften en ontwikkelkansen van het individu.
Individueel zorgvraag- behoefteplan
Het individueel zorgvraagbehoefteplan is het overkoepelende plan dat de bewoner in beeld brengt: zorgvraag, valkuilen en aandachtspunten. Dit overkoepelende plan leidt tot veel aparte individuele begeleidingsplannen afgestemd op het betreffende thema.
Initieel Assessment
Het allereerste kernteam na assessment en proefperiode (zie meer uitleg bij dynamisch assessment).
Interactie
Interactie is het op elkaar reageren door mensen. Interactie is de basis van communicatie. Communicatie bouwt voort op interactie.
Kernteam
Het kernteam is een samenkomst van alle betrokken begeleiders, ouders of mentoren en kernteamleden waarin een bewoner of deelnemer centraal staat. Het kernteam stelt vast hoe en welke begeleidings- en ondersteuningsvormen worden ingezet en welke doelstellingen en werkafspraken worden nagestreefd binnen welke termijn. De relatieve sterktes en zwaktes van de bewoner en mensen in zijn directe omgeving worden aangeduid. Naast gegevens over lichamelijke mogelijkheden en beperkingen, wordt daarbij vooral gekeken naar de communicatieve ontwikkeling en de sociaal-emotionele ontwikkeling van de persoon zelf en de ondersteuningsmogelijkheden hierin van de directe omgeving. Uitdrukkelijk wordt gekeken naar kansen en bedreigingen van groei en ontwikkeling.
Het kernteam verloopt volgens een vaste structuur. Gestart wordt met een mondelinge toelichting van de gestelde doelen en werkafspraken uit het vorig kernteam door begeleiding met betrekking tot wonen en atelier. Doelen en werkafspraken die niet of nog niet zijn gehaald worden meegenomen naar een volgend kernteam. Aansluitend wordt er stil gestaan bij de actuele stand van zaken met betrekking tot wonen en het volgen van het programma in atelier. Nieuwe doelen en werkafspraken worden vastgesteld. Aanwezigen stellen vragen en-of reageren. De kernteamleden geven passende adviezen in relatie tot: taalontwikkeling en stoornissen, ontwikkeling en afwijkende ontwikkeling en inzichten in psychische processen. Ouders tekenen aan het einde van het kernteam voor akkoord voor de werkwijze, werkafspraken en doelen.
De kernteamleden bestaan momenteel uit: communicatiedeskundige op het gebied van ondersteunde communicatie (OC), psycholoog, orthopedagoog en psycholinguïst. Wanneer een bewoner of deelnemer gebruikt maakt van bijvoorbeeld: verpleegkundige, muziektherapeut, fysiotherapeut en/ of logopedist worden deze disciplines uitgenodigd om aan het kernteam deel te nemen.
Mensen met zintuiglijke en/of ernstige communicatieve beperkingen
Hieronder verstaan we mensen die
- doof zijn of slecht horen
- blind zijn of slecht zien
- ernstig tot zeer ernstig beperkt zijn in spraak-/taal
- auditief-/communicatief en verstandelijk beperkt zijn
- doofblind zijn
- meervoudig en meervoudig – complex beperkt zijn
- bijkomende problemen hebben, waaronder motorische beperkingen, autisme spectrum stoornissen, ernstig probleemgedrag en cognitie-/leerproblemen
Multimodale communicatie
Alle communicatie van mensen onderling is multimodaal. Dat wil zeggen dat naast spreken, lichaamshouding, gesticulaties, natuurlijke gebaren, tekeningen, schrift allemaal worden ingebracht om elkaar goed te begrijpen. De onderlinge verhouding van deze verschillende modaliteiten verschilt van situatie tot situatie. Afstand, licht of lawaai bijvoorbeeld.
Ondersteunde Communicatie (OC)
Men spreekt van ondersteunde communicatie indien men iemands communicatie ondersteunt zodat die effectiever kan worden. Het omvat alle zintuigen en uitingsmogelijkheden. Hierbij gaat men uit van de multimodaliteit van communicatie in het algemeen, en het verschil in toegankelijkheid van de verschillende overdrachtskanalen, zoals zien, horen, voelen voor mensen met bepaalde beperkingen. Voor mensen die gebruik maken van OC veranderen de verhoudingen tussen de verschillende communicatiekanalen. In de begeleiding van iemand met beperkingen zullen die onderdelen die het beste toegankelijk zijn, de nadruk krijgen.
Persoonlijk assistent (PA)
De persoonlijk assistent (PA) is de belangenbehartiger en de vertrouwenspersoon van een bewoner. De PA onderhoudt de contacten met ouders, verzorgers, wettelijke vertegenwoordigers en externe disciplines. Tevens geeft de PA belangrijke informatie door aan collega’s. De PA bewaakt de doelen die gemaakt zijn tijdens de kernteams. Deze doelen hebben betrekking tot het wonen, atelier en eventuele externe werkplekken van de bewoner.
Samenwerken vanuit beleving
Dit betekent dat bewoner en begeleiding samen tot ontdekking komen door samen te werken vanuit beleving vanuit de 3 w`s: voor wie doe ik het, waarom doe ik het en wat wil ik bereiken. Dit vraagt zowel van bewoner als van begeleiding: vertrouwen, open houding en oprecht delen. Begeleiding kijkt hoe je als schaduw kan volgen. Je neemt niet over, maar luistert exact wat de bewoner vraagt. Door deze houding groeit zowel bewoner als begeleiding. Samenwerken vanuit beleving is de voorwaarde om te komen tot wederkerigheid, verantwoordelijkheid en regie.
Verantwoordelijkheid
Verantwoordelijkheid betekent vanuit begeleiding dat ze de volgende 3 aspecten van een bewoner in beeld hebben:
- Mate van afhankelijkheid
- Het al dan niet in een wachtmodus staan
- De bewoner verwacht dat er aanbodgericht gewerkt wordt
Zodat de bewoner door het aanpakken van deze 3 aspecten kan komen tot eigen verantwoordelijkheid.
Wederkerigheid
Wederkerigheid beschrijft een proces in de relatie waarin met elkaar in gelijkwaardigheid wordt uitgewisseld. Voor de bewoners en deelnemers bij Kwecoo is dit meestal door de vorm van hun meervoudig handicap en hun verleden niet vanzelfsprekend. Hierdoor is de bewoner meestal afhankelijk van hun omgeving en begeleiding.
Omgeving en begeleiding dienen signalen van de bewoner waar te nemen om samen tot wederkerigheid te komen en dit onderdeel te laten worden van het bestaan van de bewoner. Begeleiding houdt hiervoor rekening met de communicatievorm en verwerkingstijd van de ander en schept ondersteunende voorwaarden.
Wederkerigheid vergt continue veel aandacht van begeleiding. De rol in wederkerigheid is net zo belangrijk voor begeleiding als voor de bewoner. De voorwaardes moeten kloppen. Beiden zijn zowel zender als ontvanger.
Wereldoriëntatie
Wereldoriëntatie is het zich-oriënteren in de wereld, het verwerven van inzicht in zijn/haar plaats in de wereld en zijn/haar betrekkingen tot de wereld.
Een nieuwe omgeving biedt nieuwe kansen en doorbreekt patronen en biedt kansen in groei en onafhankelijkheid. De wereld verruimen in natuur, voeding, kleur, geur, ervaringen, nieuwe omgevingen, andere omgeving biedt mogelijkheden om bepaald gedrag te veranderen.
Gedrag is binnen een geijkte situatie moeilijk te veranderen. In een nieuwe situatie kan dwangmatigheid door de bewoner worden losgelaten en ontstaan kansen in verandering van gedrag. Communicatieverruiming, nieuwe ontmoetingen, ontspanning, durven genieten, delen van nieuwe indrukken, verrijking van leven is een enorm leermoment voor bewoner en begeleiding door de andere omgeving. Dit biedt begeleiding handvaten voor een geheel jaar
Werken vanuit thema
Ervarings- en belevingsgericht werken.
Wettelijk vertegenwoordiger potentiële nieuwe bewoner
De vertegenwoordiger van de potentiële nieuwe bewoner is de mentor (indien anders dan de ouders) en/of de ouder(s). De wettelijk vertegenwoordiger stemt in met de visie, werkwijze en sociale omgeving van Kwecoo en kiest voor de vorm van begeleiden die aansluit bij mensen met een meervoudig bepaalde communicatieve ondersteuningsvraag.